Ελευσινα
Ιστορικο
Από την Πρωτοελλαδική έως τη Ρωμαϊκή Εποχή
Πρωτοελλαδική - Μεσοελλαδική - Υστεροελλαδική Εποχή (πριν από το 2000 - 1100 π.Χ.)
Η Αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως στοιχεία που αποδεικνύουν την ανθρώπινη παρουσία στην Ελευσίνα ήδη από τους Πρωτοελλαδικούς χρόνους (2800-2000 π.Χ.) με Ιερό και συνοικισμό που ανάγονται σε περίοδο προ του 1580 π.Χ. (Μεσοελλαδική εποχή 2000-1580 π.Χ. ). Τα λίγα πρωτοελλαδικά όστρακα καθώς και η κωνική φιάλη του Μουσείου, ανάγονται σε χρόνους προγενέστερους του 2000 π.Χ. και αποδεικνύουν ότι ο λόφος της Ελευσίνας κατοικείται από τότε.
Ο Κελεός και ο Εύμολπος που ίδρυσαν τη λατρεία της θεάς Δήμητρας , είναι σύγχρονοι του Ερεχθέως ( δεύτερο μισό του 15ου π.Χ. αιώνα).
Κατά την Μυκηναϊκή εποχή (1580-1100 π.Χ.) η εγκατάσταση μαρτυρείται με σαφήνεια, τόσο στο λόφο, όσο και στα ευρήματα του δυτικού νεκροταφείου. Ειδικά στο χώρο του Τελεστηρίου οι έρευνες έφεραν στο φως λείψανα μεγαροειδούς κτίσματος, που ταυτίζεται από πολλούς με τον πρώτο ναό της Δήμητρας.
Ο Μεσοελλαδικός πολιτισμός της Ελευσίνας μοιάζει με τον σύγχρονο πολιτισμό του Ορχομενού, της Ασίνης , του Κοράκου , του Λιανοκλαδίου και αναπτύχθηκε από τις ίδιες φυλές. Μετά από φωτιά που κατάστρεψε τον τελευταίο συνοικισμό της Μεσοελλαδικής περιόδου, ιδρύθηκε ο πρώτος υστεροελλαδικός συνοικισμός στη νότια πλαγιά και στην κορυφή του λόφου . Στο τέλος της Υστεροελλαδικής εποχής ο συνοικισμός εξαπλώνεται σε όλη την έκταση της βορειοανατολικής πλευράς του λόφου.
Πρωτογεωμετρική - Γεωμετρική περίοδος (1100 - 7ος π.Χ. αιώνας)
Όταν ο Μυκηναϊκός πολιτισμός καταλύθηκε από τους Δωριείς, το τελευταίο φύλο των Ινδοευρωπαίων που μετακινήθηκε προς Νότο (περίπου 1.100 π.Χ.), και το κέντρο βάρους της πολιτικής και στρατιωτικής δύναμης της αρχαίας Ελλάδα μετακινήθηκε από τις Μυκήνες στο Άργος και τη Σπάρτη, η Αττική και η Ελευσίνα φαίνεται πως υπέστησαν μεγάλες καταστροφές.
Καθ' όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου, που είναι γνωστή σαν Πρωτογεωμετρική και θα διαρκέσει τρείς αιώνες, η Ελευσίνα δεν εγκαταλείπεται εντελώς και η λατρεία της Δήμητρας συνεχίζεται να τελείται. Ίσως το μέγαρο των Μυκηναϊκών χρόνων συνεχίζει επίσης να χρησιμοποιείται.
Κατά την Πρωτογεωμετρική περίοδο ( 1100 - 9ο αιώνα π.Χ. ) παρά την καταστροφή του οικισμού, δεν ερημώνεται τελείως. Η λατρεία της Δήμητρας διατηρείται ανέπαφη.
Κατά τη Γεωμετρική ( 8ος - 7ος αιώνας π.Χ. ) κατοικείται κανονικά και η λατρεία της θεάς εξακολουθεί να τελείται στο ιερό της. Ο 8ος αιώνας π.Χ. έχει ιδιαίτερη σημασία , γιατί καθιερώνεται επίσημα η λατρεία της Δήμητρας και ο Πανελλήνιος χαρακτήρας των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Το Μυκηναϊκό μέγαρο αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στη θεά , ενώ η οικογένεια των Ευμολπιδών (ιερέων της θεάς ) εγκαθίσταται σε κτίσματα 100 μέτρα Νότια από το χώρο της "Ιεράς Οικίας".
Αρχαϊκή Εποχή (700 - 500 π.Χ.)
Στους χρόνους του Σόλωνα (650-600 π.Χ.) η Ελευσίνα έχει ήδη καταληφθεί από τους Αθηναίους και ακολουθεί πλέον την τύχη της πόλης των Αθηνών . Η "Ιερά Οικία" είχε καταστραφεί από τον 7ο π.Χ. αιώνα αλλά η λατρεία της θεάς συνεχίζεται. Κτίζεται ιερό κλεισμένο με ψηλό περίβολο. Η πόλη ίσως να επανέκτησε την ελευθερία της περίπου το 632 π.Χ., όταν ο Κύλων προσπάθησε να επιβάλλει τυραννία.
Κατά την περίοδο του Πεισίστρατου οι Αθηναίοι παγίωσαν την κυριαρχία τους, επέκτειναν τα όρια του τείχους, διαμόρφωσαν το Τελεστήριο, ενώ τα Μυστήρια καθιερώθηκαν σαν επίσημη Αθηναϊκή εορτή.
Κλασσική Εποχή
Παρά τη σημαντική στρατηγική της θέση και το γεγονός ότι αποτελούσε σπουδαίο οχύρωμα των Αθηνών, η Ελευσίνα δεν κατόρθωσε να εμποδίσει πριν από τους Περσικούς πολέμους ούτε τον βασιλιά της Σπάρτης Κλεομένη να συλήσει το ναό της Δήμητρας ούτε να αναχαιτίσει τον Ξέρξη κατά την διάρκεια των Περσικών πολέμων, που την παρέδωσε στη φωτιά, όπως και ολόκληρη την Αττική άλλωστε. Ο θρίαμβος της ναυμαχίας της Σαλαμίνας βρήκε την Ελευσίνα σε ερείπια. Οι Πέρσες έκαψαν, γκρέμισαν, κατάστρεψαν τα ιερά των θεών και τα σπίτια των κατοίκων.
Κατά τα μέσα του 5ου αι. η Ελευσίνα καθιερώνεται σαν πανελλήνιο ιερό. Ο Κίμων ήταν πιθανότατα το πρόσωπο που διέθεσε χρήματα για την ανοικοδόμηση του ιερού, μεταξύ του 479 π.Χ. και του 461 που εξοστρακίστηκε.
Η συμβολή του Περικλή στο μεγαλείο της Ελευσίνας ήταν ανάλογη με την οικοδομική δραστηριότητα στην Ακρόπολη των Αθηνών. Μετά την ειρήνη του 445 π.Χ. συμπληρώθηκε η ανοικοδόμηση του ιερού με πρωτοβουλία του ίδιου του Περικλή. Ο Ικτίνος ο αρχιτέκτονας του Παρθενώνα ανέλαβε τα σχέδια του ιερού της Δήμητρας. Άνθρωποι απ' όλο τον κόσμο θα συρρεύσουν την εποχή αυτή, για να γνωρίσουν το μεγαλείο της λατρείας της Δήμητρας, αλλά και την πολιτική επιβολή των Αθηνών.
Κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου η Σπάρτη σεβάσθηκε το ιερό, όπως άλλωστε και πολλοί άλλοι κατακτητές αργότερα, μολονότι οι επιδρομές εναντίον της πόλης και των κατοίκων υπήρξαν τις περισσότερες φορές καταστροφικές. Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου η Ελευσίνα κατέστη αξιόλογο κέντρο στρατιωτικών επιχειρήσεων, όταν την εποχή των Τριάκοντα Τυράννων (403-400 π.Χ.) αποχωρίσθηκε από την Αθήνα. Όταν ηττήθηκαν από το στρατηγό Θρασύβουλο, οι Τύραννοι αποσύρθηκαν στην Ελευσίνα για να αντισταθούν μέχρις ότου λάβουν βοήθεια. Εξολόθρευσαν όσους Ελευσίνιους δεν εμπιστεύονταν αλλά η νέα αυτή συμφορά δεν διήρκεσε πολύ. Ευθύς μετά την πτώση τους η Ελευσίνα κατοικήθηκε από τους φίλους των Τριάκοντα, που δεν επιθυμούσαν πλέον να παραμείνουν στην Αθήνα. Η Ελευσίνα παρέμεινε έκτοτε ισχυρό φρούριο των Αθηνών ως τα χρόνια των Μακεδόνων (4ος-3ος αιώνας π.Χ.).
Ο θάνατος του Μ. Αλεξάνδρου και οι πόλεμοι των Διαδόχων χαρακτηρίζουν το τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα και την αρχή της λεγόμενης Ελληνιστικής Περιόδου. Μακεδονικές φρουρές έχουν εγκατασταθεί στην Ελευσίνα . Στις αρχές του 3ου αιώνα χτίστηκε οχυρωματικό τείχος , ένα μέρος του οποίου σώζεται στο βόρειο άκρο του λόφου. Στα ίδια χρόνια ανήκει και το φρούριο στην κορυφή του δυτικού λόφου.
Ρωμαϊκή Εποχή (146 π.Χ - 395 μ.Χ.)
Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής εποχής η Ελευσίνα απόκτησε και πάλι τη δόξα και τη λαμπρότητα των Κλασικών χρόνων. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες ευνόησαν όχι μόνο το ιερό, αλλά και την πόλη. Η λατρεία της Δήμητρας ξαπλώνεται και στους Ρωμαίους πολίτες . Το ιερό της Δήμητρας και της Κόρης περιβλήθηκε με την αίγλη αγιασμένου τόπου, μοναδικού στον κόσμο.
Το κυριότερο γεγονός κατά την εποχή αυτή είναι η μερική καταστροφή του ιερού το 170 μ.Χ. από τις ορδές των βαρβάρων Κοστοβώκων, που κατοικούσαν στα βόρεια της Δακίας.
Το 124 μ.Χ. μυήθηκε στα Ελευσίνια Μυστήρια ο Αδριανός. Εκείνη την εποχή τοποθετείται και η κατασκευή της γέφυρας στον Ελευσινιακό Κηφισό. Σημαντικό έργο του ίδιου Ρωμαίου αυτοκράτορα είναι η κατασκευή του Αδριάνειου Υδραγωγείου, που ξεκινούσε από τις πηγές της Φυλής και κατέληγε στο Ιερό της Δήμητρας.
Τα Μεγάλα Προπύλαια, καθώς και η διαμόρφωση πλακόστρωτης πλατείας οφείλονται στον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο (121-180 μ.Χ.). Τα Μικρά Προπύλαια ανάγονται στην εποχή του υπάτου Αππίου Κλαυδίου Πούλχερ (54 π.Χ.).
Πλήθος ανθρώπων από κάθε γωνία του Ελληνορωμαϊκού κόσμου συνέρεε στην Ελευσίνα την εποχή αυτή για να βρει την αλήθεια, θρησκευτική και φιλοσοφική, για την αρχή και το σκοπό της ανθρώπινης ζωής και την μετά θάνατο τύχη της ψυχής.
Ελευσινια Μυστηρια
Οι εορτές προς τιμήν της Θεάς Δήμητρας
Τα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν ετήσιες εορτές προς τιμήν της Θεάς Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης, τα οποία τελούνταν στην πόλη της Ελευσίνας κατά την αρχαιότητα. Ανάμεσα σε όλες τις εορτές λατρείας των Θεών, τα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν τα πιο σπουδαία και τα πιο σημαντικά. Επηρέασαν την πόλη, την Ελλάδα ενώ η φήμη τους εξαπλώθηκε αργότερα στην Έφεσο και στη Ρώμη. Η φυσιογνωμία τους δε ήταν τόσο μυστικιστική και οι συμμετέχοντες δεν αποκάλυψαν ποτέ το ακριβές τελετουργικό που επικρατούσε στο Τελεστήριο της Ακρόπολης της Ελευσίνας.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια βασίστηκαν στο θρύλο σχετικά με τη σχέση της Θεάς Δήμητρας με την Ελευσίνα. Όταν ο Άδης έκλεψε την κόρη της Περσεφόνη, η Δήμητρα, Θεά της ζωής, της γεωργίας και της γονιμότητας, ξεκίνησε την περιπλάνηση της στην Αρχαία Ελλάδα για να καταλήξει στην Ελευσίνα. Ο θρύλος λέγει ότι κατά την περιπλάνηση της επικράτησε ο πρώτος χειμώνας στην Ελλάδα αφού η Θεά απαρνήθηκε τις υποχρεώσεις της που έδιναν στην ελληνική γη γονιμότητα και ευνοϊκό καιρό.
Όταν έφτασε η Θεά Δήμητρα στην Ελευσίνα κάθισε κοντά στο Καλλίχορον φρέαρ πάνω σε ένα βράχο που ονομάστηκε «Αγέλαστος Πέτρα». Εκεί την βρήκαν οι τέσσερις κόρες του βασιλιά της πόλης, Κελεού. Η Δήμητρα δεν αποκάλυψε τη θεϊκή της ταυτότητα λέγοντας τους ότι ερχόταν από την Κρήτη και είχε ξεφύγει από πειρατές. Οι κοπέλες την πληροφόρησαν πως οι γονείς τους λόγω γήρατος δεν μπορούσαν να αναλάβουν την ανατροφή του νεογέννητου γιου τους Δημοφώντα. Η Δήμητρα δέχτηκε να αναλάβει εκείνη την ανατροφή του βρέφους και υποσχέθηκε ότι το παιδί θα μεγαλώσει χωρίς να αρρωστήσει ποτέ. Φτάνοντας στο παλάτι η θεά παρουσιάστηκε στη σύζυγο του Κελεού, Μετάνειρα. Η αίθουσα φωτίστηκε από ένα δυνατό φως, γεγονός που γέμισε τη Μετάνειρα με δέος για την άγνωστη γριά και της παραχώρησε το θρόνο της. Η Δήμητρα αρνήθηκε και κάθισε βουβή και αγέλαστη δίπλα στο θρόνο αρνούμενη να φάει οτιδήποτε. Μόνο τα αστεία και τα τραγούδια μιας υπηρέτριας, της Ιάμβης, κατάφεραν να την κάνουν να γελάσει. Έτσι σύμφωνα με το μύθο δημιουργήθηκε το ιαμβικό μέτρο.
Η Δήμητρα ανέλαβε το μεγάλωμα του Δημοφώντα και αποφάσισε να κάνει το παιδί αθάνατο. Του άλειφε το κορμί με αμβροσία και το βράδυ τον έβαζε μέσα σε φωτιά για να καούν τα θνητά του μέλη. Όταν η Μετάνειρα είδε τυχαία τις περίεργες μεθόδους της Δήμητρας άρπαξε το γιό της από τα χέρια της και άρχισε να απειλεί τη θεά. Η Δήμητρα εξοργίστηκε και φανέρωσε την πραγματική της ταυτότητα. Διέταξε τον Κελεό να χτίσει ναό με βωμό πάνω στο Καλλίχορον φρέαρ και απομονώθηκε εκεί θρηνώντας για την κόρη της. Δίδαξε στο βασιλιά Κελεό και στους γιους του, Τριπτόλεμο, Διοκλή και Εύμολπο να τελούν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Η θλίψη και η οργή για την αρπαγή της Περσεφόνης την οδήγησε στην απόφαση να μην αφήσει κανένα σπόρο να φυτρώσει πάνω στη γη. Η ανθρωπότητα άρχισε να μαστίζεται από λιμό και ο Δίας αποφάσισε πως ήταν καιρός να επέμβει.
Έστειλε αρχικά την Ίριδα και μετά διαδοχικά πολλούς θεούς με δώρα για να την πείσει να αφήσει τη γη να καρπίσει και η ίδια να επιστρέψει στον Όλυμπο. Η Δήμητρα όμως απαιτούσε την επιστροφή της Περσεφόνης. Έτσι ο Δίας έστειλε στον Άδη τον Ερμή διατάζοντας τον Πλούτωνα να αφήσει ελεύθερη την Κόρη. Ο Πλούτωνας υπάκουσε αφού πρώτα έδωσε στην Περσεφόνη να φάει έξι σπυριά ροδιού για να τη δέσει για πάντα με τον Κάτω Κόσμο. Η Περσεφόνη γύρισε στη Δήμητρα και η θεά άφησε τη γη να βλαστήσει. Από τότε η Περσεφόνη περνούσε στον Άδη έξι μήνες και τους υπόλοιπους με τη μητέρα της στον Όλυμπο.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια εορτάζουν την επιστροφή της Περσεφόνης που σημαδεύεται από την επιστροφή των φυτών και της ζωής στη γη. Ο συμβολισμός της βρώσης των σπυριών ροδιού από την Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο μεταφέρεται στην παραμονή των σπόρων κάτω από το έδαφος κατά τη διάρκεια του χειμώνα ενώ η επιστροφή της αντιστοιχεί στην άνθηση των καρπών την Άνοιξη.
Ο βασιλιάς Κελεός, μαζί με τους υιούς του, υπήρξαν οι πρώτοι ιερείς των Μυστηρίων. Μυήθηκαν από την ίδια τη Θεά Δήμητρα στις μυστικές τελετές που θα περιλάμβαναν οι εορτές προς τιμήν της. Παράλληλα η Θεά δίδαξε την τέχνη της γεωργίας στο υιό του Κελεού Τριπτόλεμο κι εκείνος τη διέδωσε σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια αποτελούνταν από δύο ξεχωριστές εορτές. Τα Μικρά και τα Μεγάλα Ελευσίνια.
Τα Μικρά Ελευσίνια τελούνταν το μήνα Ανθεστηριώνα (Μάρτιος) ως κινητή εορτή. Κατά τη διάρκεια τους γινόταν ο εξαγνισμός των πιστών που είχαν επιλεχθεί να συμμετάσχουν στη μύηση. Οι τελετές του πρώτου σταδίου μύησης περιλάμβαναν τη θυσία ενός χοίρου στο λιμένα του Κανθάρου (Πειραιάς), τελετή κοινή με τα Θεσμοφόρια, πάλι προς τιμήν της Δήμητρας, και τον εξαγνισμό από έναν ιερέα με το όνομα Υδρανός. Οι μύστες έπρεπε επίσης να πάρουν όρκο εχεμύθειας από το μυσταγωγό. Δέχονταν κάποια διδασκαλία, που τους επέτρεπε αργότερα να αντιληφθούν τα μυστήρια στα Μεγάλα Ελευσίνια.
Τα Μεγάλα Ελευσίνια εορτάζονταν κατά τη 15η ημέρα του μήνα Βοηδρομιώνα (ο τρίτος μήνας του Αττικού Ημερολογίου | 23 Αυγούστου – 22 Σεπτεμβρίου) και κρατούσαν εννέα ημέρες. Οι συμμετέχοντες αποκαλούνταν επόπται ή έφυροι. Την προηγουμένη της γιορτής, οι έφηβοι της πόλης υποδέχονταν τα Ιερά Αντικείμενα, τα οποία δε φανερώνονταν σε κανέναν παρά μόνο από τους Ιεροφάντες στους Μύστες, από την Ελευσίνα στο Ελευσίνιον, ιερό στη βάση της Ακρόπολης των Αθηνών.
Την πρώτη ημέρα, όσοι είχαν μυηθεί στα Μικρά Ελευσίνια συγκεντρώνονταν στην Ποικίλη Στοά της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας μετά από πρόσκληση των ιερέων, γι’ αυτό και η ημέρα ονομαζόταν αγυρμός και πρόρρησις. Η συμμετοχή στη γιορτή δεν ήταν κλειστή μόνο για μυημένους και προσέλκυε ανθρώπους από ολόκληρη την Ελλάδα που συνέρρεαν στην Αθήνα για να παρακολουθήσουν τα δρώμενα.
Η δεύτερη ημέρα, που ήταν αφιερωμένη σε καθαρμούς, ονομαζόταν Άλαδε Μύσται, από τη φράση με την οποία καλούνταν οι συμμετέχοντες. Οι μύστες πορεύονταν σε πομπή προς τη θάλασσα, όπου περνούσαν από εξαγνισμό. Τελούνταν υπό την αιγίδα του βασιλιά της Αθήνας, ενός των αρχόντων της πόλης και τεσσάρων άλλων που εκλέγονταν από το Δήμο. Η διαδικασία προσομοιάζει αρκετά με τη σύγχρονη χριστιανική τελετή των Θεοφανείων.
Η τρίτη ημέρα περιλάμβανε νηστεία ενώ το απόγευμα προσφέρονταν γεύμα από άρτους φτιαγμένους με μέλι και σουσάμι. Οι μύστες προσέφεραν ψάρια και άρτους από κριθάρι που φύτρωνε στο Ράριο Πεδίο (σημερινό Θριάσιο Πεδίο), οι οποίες γίνονταν στο όνομα της Άχθειας Δήμητρας. Επίσης δημιουργούνταν και η κάλαθος κάθοδον, στην οποία μεταφερόταν από ζώα ένα καλάθι γεμάτο παπαρούνες και ρόδια, αντίστοιχα για τη Θεά Δήμητρα και την Περσεφόνη.
Η τέταρτη ημέρα, που αποκαλούνταν Επιδαύρια, ήταν πρόσθετη για όσους είχαν προσέλθει καθυστερημένα. Ο θρύλος λέγει ότι προστέθηκε στον αρχικό αριθμό των ημερών, όταν ο Ασκληπιός ήρθε να πάρει μέρος στη μύηση από την Επίδαυρο, αλλά καθυστέρησε μια μέρα και οι Αθηναίοι πρόσθεσαν άλλη μια μέρα στη γιορτή για να μην τον δυσαρεστήσουν.
Την πέμπτη ημέρα, που αποκαλούνταν η των λαμπάδων ημέρα, οι μύστες με επικεφαλής τον δαδούχο κατευθύνονταν με πυρσούς στο ναό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, όπου και παρέμεναν για όλη τη νύχτα. Η πομπή αυτή συμβόλιζε την περιπλάνηση της θεάς για να βρει την κόρη της.
Την έκτη ημέρα, που ονομάζεται Ίακχον και θεωρείται η ιερότερη, το άγαλμα του Ίακχου, γιου της Περσεφόνης και του Χθόνιου Δία, στολισμένο με μυρτιές και με ένα δαυλό στο χέρι του, μεταφερόταν από το ναό, που είχε κτιστεί προς τιμήν του στην Αθήνα, με φωνές και τραγούδια κατά μήκος της Ιεράς Οδού, που συνέδεε τον Κεραμεικό με το σημερινό Θριάσιο Πεδίο. Κατά την πορεία αυτή ακούγονταν κατά το έθιμο οι «γεφυρισμοί», χοντροκομμένα αστεία, στη γέφυρα του Κηφισού. Τα σκώμματα αυτά ήταν συμβολικά και αναφέρονταν στην Ιάμβη της Ελευσίνας, η οποία με τα αστεία της κατάφερε να κάνει τη Δήμητρα να γελάσει, όταν θλιμμένη έψαχνε την κόρη της. Την πομπή ακολουθούσε μεγάλο πλήθος συμμετεχόντων και θεατών, το οποίο, κατά τον Ηρόδοτο, έφτανε τους 30.000 κατά μήκος της Ιεράς Οδού.
Τη νύχτα, οι μύστες παρέμεναν στην Ελευσίνα, ενώ οι υπόλοιποι, επισκέπτες και αμύητοι, διώχνονταν από έναν κήρυκα. Πιστεύεται ότι οι μύστες έπιναν τον κυκεώνα στο αποκορύφωμα των Μυστηρίων για να σπάσουν την ιερή αποχή από το φαγητό και το ποτό. Ο κυκεώνας αποτελούνταν κυρίως από νερό, κριθάρι και βότανα. Επαναλάμβαναν τον όρο εχεμύθειας των Μικρών Ελευσινίων, περνούσαν από νέο εξαγνισμό και οδηγούνταν από το μυσταγωγό στο Τελεστήριον. Φαίνεται πως η τελετή χωριζόταν σε τρία τμήματα:
Τα δρώμενα, κατά τα οποία γινόταν αναπαράσταση της ιστορίας της Δήμητρας και της Περσεφόνης, καθώς και της αρπαγής της τελευταίας από τον Άδη και της περιπλάνησης της μητέρας της για να τη βρει
Τα δεικνύμενα, όπου ο Ιεροφάντης έμπαινε στο Ιερό και έβγαινε λίγο αργότερα με τα Ιερά αντικείμενα των δυο θεοτήτων, τα οποία πρόβαλλε στους μυημένους, και τα λεγόμενα, συμβολικές φράσεις των μυστών.
Την εποπτεία, τον ύψιστο βαθμό μύησης, στην οποία κεντρικό σύμβολο της ήταν ένα στάχυ, το οποίο φυλασσόταν στο άδυτο του Τελεστηρίου και αφού θεριζόταν τελετουργικά από τον ιεροφάντη, επιδεικνυόταν στους πιστούς ως σύμβολο της ανεξάντλητης δημιουργικής δύναμης της Μητέρας Γης.
Οι αρχαίοι συγγραφείς αποφεύγουν να δώσουν περισσότερες λεπτομέρειες για το σημείο αυτό, καθώς όποιος συμμετείχε στα Μυστήρια και αποκάλυπτε κάτι από την τελετή τιμωρούνταν με θάνατο.
Κατά την έβδομη και όγδοη ημέρα, οι μυημένοι επέστρεφαν στην Αθήνα. Η ένατη και τελευταία ημέρα ονομαζόταν πλημοχόαι, από το είδος των δύο αγγείων που γεμίζονταν με νερό ή κρασί από τους μύστες, τα ανύψωναν κι έπειτα προσέφεραν χοές προς την ανατολή και τη δύση προφέροντας μυστικές φράσεις.
Όλο το τελετουργικό δεν είναι στο σύνολο του γνωστό αφού ποτέ δεν υπήρξε μία λεπτομερής γραπτή περιγραφή του. Ειδικά δε τα ειδικά μυστικά υλικά που χρησιμοποιούνταν, υγρά και στερεά, είναι παντελώς άγνωστα και σίγουρα θα παραμείνουν για πάντα ένα μυστήριο, το οποίο πήραν μαζί τους οι μύστες!
Τα Ελευσίνια Μυστήρια ξεκίνησαν περίπου το 1.500 π.Χ., στη Μυκηναϊκή Εποχή και κράτησαν δύο χιλιάδες χρόνια. Ο αρχαίος ηγεμόνας της Αθήνας, Πεισίστρατος, τα προώθησε σε όλη την Ελλάδα προσελκύοντας χιλιάδες πιστούς επισκέπτες κάθε χρόνο στην Αθήνα και στην Ελευσίνα. Από το 300 π.Χ. δύο οικογένειες, οι Ευμολπίδες και οι Κήρυκες, πήραν υπό την αιγίδα τους τα Μυστήρια και ο αριθμός των μυημένων αυξήθηκε.
Οι δύο απόλυτες προϋποθέσεις για την ένταξη τους στα Μυστήρια ήταν η «μη ενοχή αίματος», δηλαδή να μην είχαν διαπράξει έγκλημα και να μην είναι «βάρβαροι», δηλαδή να είναι Έλληνες. Άνδρες, γυναίκες, ακόμα και σκλάβοι επιτρεπόντουσαν να μυηθούν.
Η φθορά των Ελευσίνιων Μυστηρίων ξεκίνησε το 170 μ.Χ., όταν οι Σαρμάτες, νομάδες από την μακρινή Περσία, κατέστρεψαν το Ναό της Δήμητρας, ο οποίος όμως ανοικοδομήθηκε από το Μάρκο Αυρήλιο, που μυήθηκε κι ο ίδιος στα Μυστήρια. Ο Αυτοκράτορας Ουαλεντινιανός Α' προσπάθησε να τα καταργήσει, αλλά συνάντησε πολλές αντιδράσεις, οπότε συνεχίστηκαν μέχρι την εποχή του Θεοδοσίου Α'. Ο Αυτοκράτορας με διάταγμα το 392 μ.Χ. διέταξε το κλείσιμο όλων των αρχαίων ιερών, σε μια προσπάθεια να καταστείλει την αντίσταση των οπαδών της παλαιάς θρησκείας στην επιβολή του Χριστιανισμού ως κρατική θρησκεία.
Τα τελευταία απομεινάρια των Μυστηρίων εξαλείφθηκαν το 396 μ.Χ., όταν ο βασιλιάς των Γότθων Αλάριχος, ο οποίος κατέστρεφε τα πάντα στο πέρασμα του στην Ελλάδα, στην Ελευσίνα κατέστρεψε το σύνολο της πόλης και με παρότρυνση Αρειανικών ιερέων και μοναχών, αιρετικοί χριστιανοί, ισοπέδωσε το ιερό της Ελευσίνας και θανάτωσε όλο το ιερατείο. Το τέλος των Ελευσινίων αναφέρεται από τον ιστορικό Ευνάπιο, ο οποίος είχε μυηθεί κι ο ίδιος στα Μυστήρια κι είχε γίνει ιεροφάντης. Τελευταίος νόμιμος ιεροφάντης των Μυστηρίων φαίνεται από τις πηγές να είναι ο Ευμολπίδης Νεστόριος, ο οποίος ανήγγειλε την «αρχή της μεγάλης πνευματικής νύχτας για την ανθρωπότητα».
Ιστοσελιδα και Χαρτης
Επιπλεον Πηγες
"Ancient History Encyclopedia"
"Ancient History Encyclopedia"
"Ancient Greece"
"Encyclopaedia Brittanica"
"Eleusina"
"Elefsina.Info"
Η εφαρμογη μας για το κινητο σου
Κατέβασε και εσύ την εφαρμογή μας για το κινητό σου "Ancient Greece Reloaded"